Vraag gratis advies aan
Doe de Vitaminetest
Waarom wetenschap vrouwen niet als kleine mannen moet zien
Veel medische kennis is nog steeds gebaseerd op het mannenlichaam. Toch verschillen mannen en vrouwen niet alleen aan de buitenkant, maar ook in hun stofwisseling, hormonen en ziekteverloop. Als we daar geen rekening mee houden, kan dat ernstige gevolgen hebben voor vrouwen.
Lees verder onder de afbeelding
Onderwerpen in dit artikel
- Waarom vrouwen lang werden genegeerd in onderzoek
- Waarom is apart onderzoek nodig?
- Wetenschap zonder vrouwen: de gevolgen
- Tot slot: kennis is macht
Waarom vrouwen lang werden genegeerd in onderzoek
Lange tijd golden mannen als de standaard in wetenschappelijk onderzoek. Zowel bij mensen als bij dieren richtte onderzoek zich vooral op het mannelijke lichaam. De keuze om vrouwen minder te betrekken had verschillende oorzaken.1
Gender bias: mannen als uitgangspunt
Al sinds de oudheid worden vrouwen vaak gezien als een onvolledige versie van de man. Zo dacht Hippocrates dat vrouwen simpelweg mannen waren met hun geslachtsdelen naar binnen gekeerd. Hoewel we inmiddels beter weten, leeft het idee dat de man de norm is nog altijd onbewust voort.
Bikinivisie: misvatting over man en vrouw
Lange tijd werd aangenomen dat vrouwen vrijwel hetzelfde functioneren als mannen, behalve op de plekken onder de badkleding. Daardoor bleef er weinig aandacht voor andere biologische verschillen die minstens zo belangrijk zijn.
Vrouwen ‘verstoren’ resultaten
Vrouwen werden vaak buitengesloten omdat hun hormonale schommelingen meer variatie in onderzoeksresultaten zouden geven. Onderzoekers kozen liever voor een homogene groep – jonge, witte mannen – om sneller duidelijke uitkomsten te vinden. Maar daardoor sloten de resultaten minder goed aan op de hele bevolking.
Mogelijke zwangerschap
Uit angst voor risico’s bij zwangerschap werden vrouwen lange tijd buiten wetenschappelijk onderzoek gehouden. Na schandalen rond medicijnen tijdens de zwangerschap werden de regels nog strenger. Pas sinds de jaren 90 wordt deelname van vrouwen actief aangemoedigd, en sinds 2014 is het in de EU verplicht om mannen én vrouwen te betrekken bij nieuwe studies naar medicijnen.
Waarom is apart onderzoek nodig?
Mannen en vrouwen verschillen niet alleen in uiterlijk, maar ook in genen, hormonen, stofwisseling en hoe ziekten zich ontwikkelen. Deze biologische verschillen kunnen grote invloed hebben op gezondheid, klachten en de werking van behandelingen. Daarom is het belangrijk dat wetenschappelijk onderzoek mannen en vrouwen niet over één kam scheert.
Waarom genen een verschil maken
Vrouwen hebben meestal twee X-chromosomen (XX) en mannen een X- en een Y-chromosoom (XY). Daardoor zijn mannen kwetsbaarder voor genetische afwijkingen op het X-chromosoom, omdat ze geen tweede exemplaar hebben om fouten op te vangen.2 Ook lijken sekseverschillen invloed te hebben op het aan- en uitzetten van genen in cellen, wat gevolgen kan hebben voor allerlei weefsels in het lichaam.3
Of mannen en vrouwen andere voeding nodig hebben, lees je in een eerder geschreven blog.
Hormonen: meer dan alleen vruchtbaarheid
Mannen en vrouwen maken dezelfde hormonen aan, maar verschillende hoeveelheden. Bij mannen is testosteron dominant, terwijl vrouwen meer oestrogeen en progesteron produceren. Vrouwen kennen daarnaast sterkere hormonale schommelingen, bijvoorbeeld tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap en overgang. Oestrogenen lijken vrouwen in hun vruchtbare jaren te beschermen tegen botproblemen en hart- en vaatziekten. Na de overgang verdwijnt dit beschermend effect.
Meer over de hormoonbalans bij vrouwen lees je in ons eerder verschenen blog.
Hoe vrouwen stoffen anders verwerken
Vrouwen hebben gemiddeld een trager metabolisme dan mannen. Dat betekent dat ze voedingsstoffen en medicijnen vaak langzamer opnemen, afbreken en uitscheiden. Verschillende factoren spelen hierbij een rol: vrouwen zijn meestal kleiner en lichter, hebben relatief meer vetweefsel en minder spiermassa, en hun hormonen beïnvloeden hoe stoffen in het lichaam worden verwerkt.4 Ook verwerken vrouwen sommige stoffen langzamer doordat bepaalde processen in de lever en nieren anders verlopen.
In eerder geschreven blog beantwoorden we de vraag of mannen en vrouwen verschillend reageren op cafeïne.
Ziektebeelden: niet altijd hetzelfde
Ziekten kunnen zich anders uiten bij mannen en vrouwen. Genetische en hormonale verschillen beïnvloeden hoe lichaamscellen werken en hoe klachten naar voren komen.3,5 Zo hebben vrouwen bij hartproblemen vaker last van de kleine bloedvaten rond het hart, terwijl mannen eerder te maken krijgen met dichtgeslibde kransslagaders.6,7
Ook verschillen de symptomen: bij een hartinfarct ervaren vrouwen vaker klachten zoals kortademigheid, misselijkheid, vermoeidheid of pijn tussen de schouderbladen, terwijl mannen vaker de klassieke drukkende pijn op de borst voelen.8
Hoe mannen en vrouwen pijn anders ervaren
Mannen en vrouwen lijken pijn op een andere manier te verwerken.9 Bij vrouwen spelen vaak andere cellen en signaalstoffen een rol, en hormoonschommelingen kunnen pijn versterken. Testosteron lijkt bij mannen een beschermende werking te hebben, terwijl schommelingen in oestrogeen pijn bij vrouwen juist kunnen verergeren. Ook wordt pijn bij vrouwen regelmatig onderschat, waardoor klachten minder snel worden herkend of behandeld.
Wetenschap zonder vrouwen: de gevolgen
Als onderzoek vooral op mannen gericht is, blijven belangrijke verschillen tussen mannen en vrouwen onopgemerkt. Dat kan grote gevolgen hebben voor de gezondheid van vrouwen.
Enkele voorbeelden:
- Verlate diagnoses: vrouwen krijgen vaker later een diagnose doordat hun klachten minder snel herkend worden.
- Minder effectieve behandelingen: behandelingen zijn vaak gebaseerd op hoe mannen reageren, waardoor ze bij vrouwen minder goed kunnen aanslaan.
- Meer bijwerkingen van medicijnen: door verschillen in stofwisseling hebben vrouwen vaker last van bijwerkingen of reageren ze anders op een standaarddosering.
- Minder kennis over vrouwspecifieke klachten: menstruatieklachten en overgangsklachten krijgen minder aandacht in onderzoek en zorg.
Meer weten? Lees ook ons blog waarom vrouwen ouder worden dan mannen.
Tot slot: kennis is macht
Mannen en vrouwen zitten niet alleen aan de buitenkant anders in elkaar, maar ook vanbinnen – en dat verschil doet ertoe. Door meer vrouwen te betrekken in wetenschappelijke studies en rekening te houden met sekseverschillen, kunnen diagnoses sneller worden gesteld, behandelingen beter aansluiten en bijwerkingen worden verminderd. Kennis is macht: hoe beter we de verschillen begrijpen, hoe beter de zorg voor iedereen wordt.
Referenties
- Liu, K. A., & Dipietro Mager, N. A. (2016). Women’s involvement in clinical trials: historical perspective and future implications. Pharmacy Practice (Granada), 14(1), 0-0.
- Crimmins, E. M., Shim, H., Zhang, Y. S., & Kim, J. K. (2019). Differences between men and women in mortality and the health dimensions of the morbidity process. Clinical chemistry, 65(1), 135-145.
- Hartman, R. J. G. (2020). Sex and gene regulation in […](Doctoral dissertation, Utrecht University).
- Baggio, G., Corsini, A., Floreani, A., Giannini, S., & Zagonel, V. (2013). Gender medicine: a task for the third millennium. Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (CCLM), 51(4), 713-727.
- Marvao, A. de, Alexander, D., Bucciarelli‐Ducci, C., & Price, S. (2021). […] in women: a narrative review. Anaesthesia, 76, 118-130.
- Mileva, N., Nagumo, S., Mizukami, et al. (2022). Prevalence of […] and [..] in patients with [...]: systematic review and meta‐analysis. Journal of the American Heart Association, 11(7), e023207.
- Kwan, A. C., Wei, J., Ouyang, D., et al. (2023). Sex differences in contributors to […] Frontiers in Cardiovascular Medicine, 10, 1085914.
- Cardeillac, M., Lefebvre, F., Baicry, F., et al. (2022). Symptoms of […] in women: is there a real difference compared to men? A systematic review of the literature with meta-analysis. Journal of Clinical Medicine, 11(5), 1319.
- Radboudumc (2025). Nieuws. Gezocht: […]verschillen (M/V).
Onze sportsupplementen zijn NZVT
