Wat is oestrogeen en waarom is het belangrijk?

Wat is oestrogeen?

Oestrogeen is net als progesteron en testosteron een geslachtshormoon. Dit soort hormonen spelen een centrale rol in de seksuele ontwikkeling en de voortplanting. In feite is oestrogeen een verzamelnaam voor verschillende soorten oestrogenen, waarvan de belangrijkste zijn:

• Oestradiol, de meest actieve oestrogeenvorm die voornamelijk in de rijpende follikels in de eierstokken wordt geproduceerd.
• Estriol, een vorm die belangrijk is tijdens de zwangerschap en in de placenta wordt aangemaakt.
• Oestron, de vorm die vooral het vetweefsel, wat na de menopauze een grotere rol speelt in de hormoonproductie.

Hoe verloopt de oestrogeenproductie?

Cholesterol is de uitgangsstof voor de aanmaak van geslachtshormonen. Onder invloed van enzymen wordt het omgezet in pregnenolon, dat vervolgens kan worden omgezet in androgenen zoals testosteron. Via het enzym aromatase kunnen deze androgenen worden omgezet in oestrogenen.

De hormonen LH (luteïniserend hormoon) en FSH (follikel stimulerend hormoon) zijn ook betrokken bij dit proces. Zo stimuleert LH de productie van androgenen, terwijl FSH de vorming van aromatase bevordert. Dit leidt samen tot een verhoogde oestrogeenproductie.

In de tweede helft van de menstruatiecyclus treedt een negatief feedbackmechanisme op dat een overmatige oestrogeenproductie helpt voorkomen. Tijdens de luteale fase – de periode na de eisprong – stijgt het progesterongehalte, wat de afgifte van LH en FSH remt. Hierdoor blijven de oestrogeenniveaus in balans.

Hoe heeft oestrogeen invloed op het lichaam?

Hormonen zijn stoffen die signalen overbrengen tussen cellen. Deze stoffen worden via het bloed naar verschillende plekken vervoerd, waar ze zich binden aan specifieke receptoren. Zo kan oestrogeen zich binden aan oestrogeenreceptoren in organen zoals de baarmoeder, eierstokken, hersenen, botten, huid en het hart. Hierdoor beïnvloedt het diverse lichamelijke functies en processen.¹ Nadat oestrogeen zijn werk heeft gedaan, wordt het grotendeels afgebroken in de lever.

Wat doet oestrogeen bij vrouwen?

Het hormoon oestrogeen heeft een grote invloed op de ontwikkeling van de vrouwelijke geslachtskenmerken, de maandelijkse cyclus en vruchtbaarheid. Oestrogeen wordt daarom gezien als het vrouwenhormoon. Hoe dat allemaal precies zit, leggen we hieronder uit.

Puberteit en de ontwikkeling van de geslachtskenmerken

Tijdens de puberteit gaan de eierstokken oestrogeen produceren en stijgt het oestrogeenniveau. Dit gaat gepaard met grote lichamelijke veranderingen, zoals de ontwikkeling van de borsten en baarmoeder, de groei van schaamhaar, het breder worden van de heupen en de vetverdeling. Rond de leeftijd van 10 tot 16 jaar treedt de eerste menstruatie op, ook wel menarche genoemd.² Doordat het hormonale systeem en de eierstokken nog in ontwikkeling zijn, kan het wel enkele jaren duren voordat de menstruatiecyclus regelmatig wordt.

Mentruatiecyclus en vruchtbaarheid

Gedurende de menstruatiecyclus fluctueert het oestrogeenniveau. Zo staat het tijdens de menstruatie op een laag pitje, maar neemt de productie daarna toe waarbij het vlak voor de eisprong of ovulatie piekt. Oestrogeen bevordert de rijping van eicellen en de eisprong, en zorgt voor het verdikken van het baarmoederslijmvlies ter voorbereiding op een mogelijke zwangerschap.

Als er geen bevruchting heeft plaatsgevonden, neemt het oestrogeenniveau sterk af, waarna het even stijgt en daarna weer geleidelijk afneemt. Vervolgens breekt het baarmoederslijmvlies af en begint de menstruatie.

Hoe je met voeding de menstruatiecylclus kunt ondersteunen lees je in ons blog over seed cycling en eten volgens je menstruatiecylcus.

Oestrogeen tijdens de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap blijft het oestrogeenniveau verhoogd, omdat de placenta estriol produceert. Ook het progesterongehalte blijft hoog. Dit zorgt ervoor dat de ovulatie onderdrukt wordt en het baarmoederslijmvlies intact blijft.

Daarnaast draagt oestrogeen bij aan:

• De groei van de baarmoeder
• Het vormen van goede bloedvaten in en rond de placenta
• Het ondersteunen van de ontwikkeling van de organen van de foetus
• Het stimuleren van de groei van melkklieren in de borsten ter voorbereiding op het geven van borstvoeding

Ook wordt gedacht dat oestrogeen mede verantwoordelijk is voor zwangerschapskwaaltjes, zoals misselijkheid tijdens de zwangerschap.

Benieuwd naar wat er hormonaal nog meer gebeurt in je lichaam tijdens de zwangerschap?  Je leest het in ons vorig blog.

Oestrogeen en de overgang

Naarmate vrouwen ouder worden, daalt het oestrogeenniveau doordat de ovariële functie en daarmee ook de oestrogeenproductie in de eierstokken sterk afneemt. De eicellen raken op, de menstruatiecyclus wordt onregelmatiger en stopt op een gegeven moment. Deze eerste fase van de overgang wordt de perimenopauze genoemd.

De laatste menstruatie, ook wel de menopauze, komt gemiddeld op 51-jarige leeftijd voor en wordt vastgesteld als de menstruatie twaalf maanden is uitgebleven. Vanwege het dalende oestrogeenniveau kunnen bepaalde overgangsklachten optreden, zoals opvliegers, nachtelijk zweten en stemmingswisselingen.

Wil je meer weten over wanneer de overgang begint en hoelang de overgang duurt? Bekijk dan ook onze andere blogs.

Wat doet oestrogeen nog meer in het lichaam?

Naast reproductieve functies doet oestrogeen meer in het lichaam. We bespreken hieronder het effect van oestrogeen op de botten, hart- en bloedvaten, hersenen en de gemoedstoestand.

Sterke botten

Oestrogeen zorgt voor het behoud van sterke botten, doordat het botafbraak vermindert en botvorming bevordert.³ Verschillende mechanismen liggen hieraan ten grondslag. Zo verlaagt oestrogeen de hoeveelheid en de activiteit van osteoclasten (cellen die botweefsel afbreken), en ondersteunt het de werking van osteoblasten (cellen die botweefsel opbouwen). Op die manier beschermt oestrogeen tegen botverlies, een bescherming die wegvalt tijdens de overgang.⁴ Hierdoor worden botten brozer en kunnen sneller breken.  

Gezondheid van hart- en bloedvaten

Het hormoon oestrogeen kan op verschillende manieren bijdragen aan de gezondheid van hart- en bloedvaten, waaronder:⁵

• Een gezond cholesterolgehalte, doordat het zorgt voor een afname van het LDL-cholesterol en een toename van het HDL-cholesterol.
• Het ontspannen en verwijden van de bloedvaten, wat zorgt voor een betere doorbloeding en een verlaging van de bloeddruk.
• Het vermindert oxidatieve stress en ontstekingen, wat het functioneren van hart- en bloedvaten verbetert.

Oestrogeen heeft zo een beschermende werking tegen verschillende gezondheidsproblemen. Na de overgang zijn vrouwen hier dan ook kwetsbaarder voor.

Meer over het LDL- en HDL-cholesterol vind je in ons eerder verschenen blog.

Het ondersteunt cognitieve processen

In hersengebieden die bijdragen aan cognitieve processen, zoals de prefrontale cortex en hippocampus, bevinden zich ook oestrogeenreceptoren.⁶ Oestrogeen heeft een gunstig effect op het vormen van verbindingen tussen zenuwcellen en het opbouwen van netwerken in de hersenen.⁷ Het is daarom belangrijk voor het ondersteunen van cognitieve processen, zoals leren en geheugen.

Het reguleert de gemoedstoestand

Het hormoon oestrogeen heeft invloed op de werking van verschillende neurotransmitters, waaronder serotonine.⁸ Serotonine wordt ook wel het gelukshormoon genoemd en heeft invloed op hoe we ons voelen. De oestrogeendaling tijdens de luteale fase en de overgang kan er dan ook voor zorgen dat je last kunt krijgen van stemmingswisselingen.

Oestrogeen bij mannen: hoe zit dat?

Hoewel oestrogeen vaak met het vrouwelijk lichaam wordt geassocieerd, hebben mannen ook oestrogeen, alleen in kleinere hoeveelheden. Gedurende het leven blijft het oestrogeenniveau bij mannen relatief laag, maar neemt het op latere leeftijd geleidelijk wat toe naarmate testosteron langzaamaan afneemt. Bij mannen is testosteron (het mannenhormoon) meer aanwezig dan bij vrouwen.

Mannen maken oestrogeen aan in de testikels, het vetweefsel, de hersenen en de huid.⁹ Hierbij wordt testosteron met behulp van het enzym aromatase omgezet naar oestradiol of estron. Estriol is echter een specifiek vrouwenhormoon dat alleen tijdens de zwangerschap wordt geproduceerd.

Oestrogeen draagt bij aan de hormoonbalans bij mannen, omdat dit belangrijk is voor het reguleren van het testosterongehalte. Daarnaast is het betrokken bij de spermaproductie en het libido, en speelt het net als bij vrouwen een rol in de gezondheid van botten, hart- en vaten.^10,11,12

Het belang van testosteron bij vrouwen lees je in ons eerdere blog.

Tot slot: oestrogeen is méér dan een vrouwenhormoon

Dat oestrogeen van belang is voor de vrouwelijke vruchtbaarheid is slechts het topje van de ijsberg. Het speelt namelijk ook een essentiële rol in de gezondheid van onder andere botten, hart- en vaten, en hersenen. Bovendien maken mannen ook kleine hoeveelheden oestrogeen aan. Het hormoon oestrogeen heeft dus een bredere werking dan veel mensen denken en daar mogen we dan ook vaker bij stilstaan.

Meer advies nodig over hormonen?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Lead Customer Care