Alles over penopauze: de overgang bij mannen

Mannen overgang: bestaat het echt?

Bestaat er zoiets als de overgang bij mannen? Volgens de medische wereld wel. Uit meerdere studies blijkt dat mannen op middelbare leeftijd veranderingen kunnen ervaren die samenhangen met het ouder worden.¹

De term penopauze is daarbij wat misleidend, omdat het suggereert dat het vergelijkbaar is met de menopauze. Maar dit proces verloopt bij mannen toch net even iets anders.

Wat is de penopauze precies?

Penopauze is de benaming voor klachten die sommige mannen ervaren als hun testosteronniveau daalt vanwege het ouder worden. Vaak zijn dat zowel fysieke als mentale klachten. Artsen gebruiken liever de term andropauze of late-onset hypogonadisme, wat de leeftijd gerelateerde achteruitgang van je hormoonproductie omschrijft.¹

Het verschilt behoorlijk per man hoe sterk deze veranderingen zijn. Waar de een er amper iets van merkt, heeft de ander er dagelijks last van. Sommige mannen ervaren subtiele verschuivingen in hun energie en stemming, terwijl anderen te maken krijgen met klachten die hun hele leven beïnvloeden. Deze grote variatie maakt de penopauze tot een persoonlijke ervaring waarbij iedereen het anders beleeft.

Penopauze leeftijd: wanneer begint het?

Er is geen vaste leeftijd waarop penopauze begint, maar de meeste mannen die klachten krijgen merken dit ergens rond de 50. Al kan het net zo goed al rond de 40 beginnen of pas als je in de 60 bent. Anderen merken er nooit iets van.² Bij mannen daalt het testosteronniveau eigenlijk al vanaf het 35e levensjaar. Dit gaat wel heel geleidelijk, namelijk zo’n 1 procent per jaar.³ Dit is anders dan bij de menopauze, waarbij vrouwen een relatief snelle daling van progesteron en oestrogeen hebben.

De geleidelijke daling van testosteron bij mannen veroorzaakt meestal geen problemen, maar kan bij sommige mannen toch wel klachten geven.

Symptomen: hoe herken je de penopauze klachten?

Mannen in de penopauze ervaren klachten die vaak worden toegeschreven aan de dalende testosteronspiegel. Deze symptomen raken zowel je lichaam als geest:^1,2,3

Lichamelijke klachten:

• Verminderde spierkracht en spiermassa
• Toename van buikvet
• Minder energie en uithoudingsvermogen
• Slaapproblemen of meer behoefte aan slaap
• Opvliegers en nachtelijk zweten
• Verminderde botdichtheid

Mentale en emotionele klachten:

• Stemmingswisselingen en prikkelbaarheid
• Concentratieproblemen
• Vergeetachtigheid
• Somberheid of neerslachtigheid
• Gebrek aan motivatie

Seksuele klachten:

• Verminderd libido
• Erectieproblemen
• Veranderingen in seksuele beleving

Belangrijk om te weten: je hoeft niet al deze klachten te hebben om van penopauze te spreken. Sommigen ervaren slechts een paar symptomen van de overgang bij mannen, anderen hebben er meer last van. De combinatie en ernst verschillen daarom per persoon.

Wat gebeurt er in het lichaam van mannen tijdens deze overgang?

Bij klachten die we toeschrijven aan penopauze – of de overgang bij mannen – spelen verschillende factoren een rol die elkaar beïnvloeden:

De testikels

In de testikels zitten speciale cellen, de Leydig-cellen. Deze cellen zijn voornamelijk verantwoordelijk voor de productie van testosteron. Met het ouder worden neemt het aantal van deze cellen af. De cellen die overblijven functioneren ook minder goed. Hierdoor daalt de testosteronproductie geleidelijk.^2,4

Het hormonale regelsysteem

Je hypothalamus en hypofyse in de hersenen sturen de testosteronproductie aan via de hormonen LH (luteïniserend hormoon) en FSH (follikelstimulerend hormoon). Bij oudere mannen reageert dit systeem anders – het merkt de lagere testosteronwaarden wel op, maar stuurt niet genoeg LH en FSH om dit te compenseren. Je lichaam accepteert als het ware het lagere niveau.²

Bindingseiwitten in het bloed

SHBG (Sex Hormone Binding Globulin) is een eiwit dat aan geslachtshormonen, zoals testosteron, in je bloed bindt. SHBG transporteert de hormonen door het bloed in een inactieve vorm, waardoor ze niet beschikbaar zijn voor de weefsels. De hoeveelheid SHBG beïnvloedt dus hoeveel actief testosteron er voor je lichaam beschikbaar is. Naarmate je ouder wordt, neemt SHBG toe. Omdat meer testosteron wordt gebonden, blijft er dus minder vrij testosteron over dat je lichaam kan gebruiken.^2,4

Wat vergroot de kans op penopauze bij man?

Sommige mannen krijgen eerder of heftiger te maken met penopauze klachten. Dit kan te maken hebben met hoe je leeft en wat je meemaakt:^2,4

• Leefstijl: overgewicht is een grote boosdoener, zeker als het vet rond je buik zit. Dit verlaagt je testosteron sneller dan bij mannen met een gezond gewicht. Roken en flink drinken doen ook geen goed aan je hormoonbalans. Net als weinig lichamelijke beweging, slecht slapen of stressvolle situaties.
• Gezondheidsproblemen: sommige aandoeningen kunnen ervoor zorgen dat je testosteron sneller daalt, bijvoorbeeld problemen met de bloedsuikerregulatie. Ook zien we vaak lagere testosteronwaarden bij mannen met hart- en vaatproblemen, al weten we nog niet precies wat oorzaak en gevolg is.
• Sociale factoren: wat opvalt is dat mannen met een lager opleidingsniveau of minder inkomen ook vaker last lijken te hebben van penopauze. Of wanneer er sprake is van werkloosheid of relatiestress. Of dit directe oorzaken zijn of dat het de klachten gewoon versterkt, dat weten we nog niet precies.

Andere mogelijke oorzaken van penopauze klachten

Klachten die op penopauze lijken, kunnen ook een andere oorzaak hebben:^2,3,4

• Schildklierproblemen: problemen met de schildklier kunnen ook zorgen voor vermoeidheid, gewichtstoename en stemmingsproblemen. Precies zoals bij penopauze, maar dan veroorzaakt door een heel ander hormoon.
• Psychische oorzaken: mentale klachten geven vaak dezelfde symptomen: weinig energie, prikkelbaarheid, concentratieproblemen en minder zin in seks. Dit heeft dan niet per se met testosteron te maken, al kan het wel tegelijk voorkomen.
• Medicijngebruik: er zijn heel wat medicijnen die bijwerkingen kunnen geven die op penopauze lijken. Als je dit vermoedt, bespreek het dan eens met je arts. Soms valt er iets aan te doen of is er een alternatief mogelijk.

Omgaan met penopauze bij mannen

Als je symptomen herkent die op penopauze wijzen, is de huisarts je eerste aanspreekpunt. Die kan andere oorzaken uitsluiten en eventueel je testosteronwaarden laten meten.

Daarnaast is het waardevol om de risicofactoren aan te pakken. Meer bewegen, beter eten en genoeg slapen klinkt als een open deur, maar het kan verschil maken. Ook stress aanpakken kan lonen, of dat nu via sport is, meditatie of gewoon vaker ontspannen. Je hoeft niet alles tegelijk aan te pakken. Begin met wat voor jou het makkelijkst is en bouw vanaf daar verder.

Lees ook ons andere blogs over het verhogen van het libido en testosteron.

Tot slot: doorbreek het penopauze taboe

Of het nu gaat over late-onset hypogonadisme, andropauze of penopauze bij mannen: het verdient een plek in het normale gesprek over gezondheid. Praat erover met je partner, vrienden of huisarts. Want erkenning is de eerste stap naar een betere kwaliteit van leven.

Meer advies nodig over hormonale veranderingen?

Onze productadviseurs beantwoorden graag al jouw vragen en geven gratis advies op maat.

Vraag gratis advies aan

Britt

Lead Customer Care